Evimde Çatlaklar Var, Ne Yapmalıyım?

İnşaat mühendislerine en çok sorulan sorular arasında olan "Evimde çatlaklar var ne yapmalıyım?" sorusunun cevabını detaylı olarak analiz edeceğiz. Tabi her meslek dalında bu tarz klasikleşmiş sorular var. İnşaat mühendislerine sorular en temel sorulardan d...

Bana en çok sorulan sorular arasında olan "Evimde çatlaklar var ne yapmalıyım?" sorusunun cevabını detaylı olarak analiz edeceğim. Tabi her meslek dalında bu tarz klasikleşmiş sorular var. Bana sorulan en temel sorulardan diğerleri ise genellikle şunlar oluyor;

• Yeni binada neden çatlak olur?
• Bina oturması durumunda nasıl çatlaklar oluşur?
• Tavanların çatlamasının sebepleri nelerdir?
• Dış duvar çatlakları nasıl kapatılır?
• Hangi duvar çatlakları tehlikeli?
• Sıva çatlağı nasıl kapatılır?
• Alçı çatlaması neden olur?
• Pencere ve kapı kenarındaki çatlaklar neden olur?
• Duvarlarımda çatlaklar var ne yapmalıyım?

Yazıya başlamadan önce şunu söylemeliyim. Bu yazı, sürekli olarak güncellediğim bir yazı. Son güncelleme tarihim ise 4 Mayıs 2020. Bu yazıyı okuduktan sonra; evinizde kendi kendinize 15 dakikada uygulayabileceğiniz hızlı, bina sağlamlığı testini çözmeyi unutmayın.

---

Çatlaklarla ilgili sık sorular soruları inceleyerek, yaşadığınız problemin değerlendirmesini kolaylıkla yapabilirsiniz. Çünkü sizden önce de aynı problemleri yaşayan 400'ü aşkın kişi bana mail attı ve aynı soruları sordu. Ayrıca sayfanın en altında yer alan yorum bölümünden de yorumlarınızı gönderebilirsiniz.

---

Duvar Çatlakları Neden Kaynaklanır?

Öncelikle bu konuyu iki ana başlık altında değerlendirmemiz gerekir. İlki taşıyıcı sistem kaynaklı çatlaklar; ki bu en tehlikelisidir. Binanın taşıyıcı kolonunda, kirişinde veya döşemesinde meydana gelen çatlaklar uzman mühendisler tarafından incelenmeli, onların vereceği rapora göre hareket edilmelidir. İkinci çatlak türü ise taşıyıcı olmayan elemanlarda meydana gelen çatlaklardır. Sıva çatlağı, boya çatlağı, alçı çatlağı, duvar çatlağı gibi konular bu başlık altında incelenebilir. Biz kolaydan zora doğru anlatmaya başlayalım.

Boya Çatlağı Nedeni Nedir? Nasıl Tamir Edilir?

Boya çatlağı, tüm çatlaklar içerisinde en zararsız olanıdır. Sıcaklık değişimleri, astar kullanılmaması, yapının çok çok eski olması, su izolasyonu sıkıntıları, binanın farklı oturmalar yapması en tipik boya çatlağı nedenlerindendir. Madde madde inceleyecek olursak; ani sıcaklık değişimleri boyada çatlama yapabilir. Bu bilinir.

Astar konusu biraz farklıdır. Çünkü özellikle alt tabaka boyasının türü ile, yeni boyanın türünün uyuşmaması durumunda bu durum ortaya çıkabilir. Mesela yağlı boyalı bir yüzeye su bazlı boya yapıldığında, öncelikle dönüşüm astarı uygulanmalıdır. Dönüşüm astarı ya da geçiş astarı dediğimiz bu malzeme, son kat boya atılmadan önce, bir kat uygulandığında yeterli olacaktır. Geçiş astarları özellikle parlak ve kaygan yüzeylerde boyanın daha iyi tutmasını sağlar.

Su izolasyonu sıkıntıları konusu ne yazık ki pek çok hanede başlıca sorundur. Özellikle teras altı katlar, zemin katlar ve toprakla temas eden katlarda görülmektedir. Diğer katlarda da görülür ancak bunlar daha çok tesisat kaçağıyla alakalıdır.

Binanın farklı oturmalar yapması da, boya çatlağına neden olabilir. Hatta diğer yapısal çatlaklara da neden olabilir. Bu nedenle bunu "Taşıyıcı Sistem Kaynaklı Çatlaklar" başlığı altında inceleyeceğiz.

Boya çatlağının tamiri oldukça basittir. Tamir ihtiyacı varsa saten alçı ile tamir edilen yüzey, ardından lokal olarak boyanır.
Basit boya çatlakları ile alakalı aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz:

Sıva Neden Çatlar? Sıva Çatlağı Nasıl Tamir Edilir?

Ev sahiplerini en çok korkutan çatlak türü sıva çatlağıdır. Bizlere en çok sorular soru da dolayısıyla "Sıva neden çatlar?" olmaktadır. Şimdi bunu detaylıca analiz edelim.

Öncelikle çimentolu sıva dediğimiz olay, bir nevi betondur. Bu nedenle betona uygulanan bakımların hepsinin sıvaya da uygulanması gerekir. Örneğin, sıvanacak yüzeyin, sıva işleminden önce nemlendirilmesi şarttır. Bu uygulama şantiyede önerildiğinde çok büyük tepki alsa da, işin teorik doğru kısmı budur. Bu sayede kara kaba sıva ve çimentolu ince sıva işlemlerinde örümcek ağı şeklinde yayılan sıva çatlaklarını önleyebilirsiniz.

Sıva uygulamasından sonra da, aynı betona kür uygular gibi, nemli kalması sağlanmalı hatta sulanmalıdır. Ancak çok çok uzun süre nemli ortama maruz kalması da terleme etkisi oluşturabilir. Yani ideali yakalamak gerekir. Sıva uygulamasının ehil ellerde yapılmaması, harcın doğru oranlarda karışmamış olması da sıva çatlaklarının nedenlerindendir. Pürüzsüz yüzeyli betonarme kalıbından çıkan betona veya pürüzsüz yüzeyli dolgu malzemelerine uygulanan sıva işleminden önce, sıva ile yüzey arasında yapışmayı (aderansı) artıracak astar kullanılmalıdır.

Bunlar dışında, boya çatlağına da neden olan binanın farklı oturmalar yapması en sık karşılaşılan durumlardandır. Tamiri için öncelikle bu bölüm dikkatli bir şekilde kazılmalı. Ardından öncelikle çimento enjekte edilerek ardından da kaba karışık alçı + saten alçı + boya uygulaması yapılarak tamiri tamamlanmalıdır.

Alçı Sıva Çatlağı Nedeni Nedir? Nasıl Tamir Edilir?

Alçı sıva çatlakları en çok kapı ve pencere kenarlarında görülür. Bunun nedeni, bu bölgelerin geçiş bölgesi olmasıdır. Alçı çok gevrek bir malzemedir. En ufak bir çekme gerilmesinde dahi çatlar. Bu nedenle bu bölgelerde kapıyı açıp kapatmaktan kaynaklanan ve pencereyi açıp kapatmaktan kaynaklanan alçı çatlakları gözlemlenebilir. Bu bölgelerin alçı tamiratı için bu bölgeler dikkatli bir şekilde kazılmalı, birleşim, dönüş gibi yerlere file çekilmeli, ardından alçı işlemi ve boya işlemi uygulanmalıdır. 

Ancak alçı çatlağı duvar yüzeyi üzerinde ise bu çatlağın nedeni duvar olabilir. Alçı uygulamasında yapılan hatalar da, alçıların çatlamasına hatta dökülmesine neden olabilir. Pürüzsüz yüzeylere uygulanan alçı işlemlerinde alçı ile pürüzsüz yüzey arasında aderans artıracak astar kullanılmazsa, yine alçı dökülmelerine ve çatlaklara neden olabilir. Alçı tamiri için öncelikle çatlağın nedeni tespit edilmelidir. Ardından bu yüzey dikkatlice soyulmalı, sonra da kaba karışık alçı + saten alçı + boya işlemleri uygulanmalıdır.

Duvar Neden Çatlar? Duvar Çatlağı Nasıl Tamir Edilir?

Tuğla, gazbeton vb. dolgu malddesinin çatlaması belki de taşıyıcı olmayan yapı elemanları arasındaki çatlaklar arasında en çok iş çıkaran çatlak türüdür. Deprem, yapıdaki farklı temel oturmaları ve tuğla örümü esnasında, dönüş yerlerindeki tuğlaların birbiri ile kilitlenmemesi en bariz tuğla çatlakları olarak söylenebilir. Yığma yapılarda da (kolonsuz, sadece duvarların taşıdığı binalar) en çok hasar farklı temel oturmalarından kaynaklanır. Ayrıca duvarın oturduğu kiriş veya döşemenin beklenenin üzerinde sehim yapması da yine duvar çatlakları oluşturur.

Temelden konu açılmışken, en güvenilir temel tipi olan radye temel hakkında şu kısa videoyu izlemenizi öneririm:

Bir başka duvar çatlağı bölgesi ise şudur; kolon ile duvar birleşim ekseninde ve kiriş ile duvar birleşim ekseninde çatlaklar görülebilir. Bunun sebebi bu iki farklı malzemenin (beton ve tuğla) hissedemeyeceğimiz kadar ufak bina hareketlerinde bile farklı davranış göstermesi ve dolayısıyla çatlamasıdır. Aslında bu bölgede görülen çatlaklar daha çok alçı sıva çatlağı olarak görülür. Endişelenecek bir durum söz konusu değildir.

Duvar çatlağını onarmak başlı başına bir iştir. Kazılan bölge köpük ile bir miktar sağlamlaştırılarak işlem yapılır. Ancak en iyi çözüm o duvarın yeniden inşasıdır.
İngilizce olarak adım adım anlatılan aşağıdaki basit duvar tamiri videosunu izleyebilirsiniz:

Taşıyıcı Sistem Kaynaklı Çatlaklar Neden Oluşur?

Taşıyıcı sistem kaynaklı çatlaklar mutlaka uzman bir mühendise danışılması gereken konulardır. Binanın temelinin farklı oturması sonucu, donatı yetersizliği sonucu, demirin korozyona uğraması sonucu, betonun büzüme etkisine girmesi sonucu taşıyıcı sistemde çatlaklar görülebilir. En sık görülen taşıyıcı sistem çatlakları şunlardır;

• Betonarme elemanlarda kesme çatlağı
• Betonarme elemanlarda eğilme çatlağı
• Betonarme elemanlarda burulma çatlağı
• Betonarme elemanlarda korozyona bağlı çatlaklar
• Betonarme elemanlarda rötreye bağlı çatlaklar
• Betonarme elemanlarda gerilme çatlakları
• Betonarme elemanlarda basınç çatlakları

Yapıda taşıyıcı sistem kaynaklı çatlaklar adlı makalemizde bu konuyu detaylıca ele aldık.

Hem Duvarda Hem de Kirişlerde Çatlak Ne Anlam İfade Eder?

Geçtiğimiz hafta sonu bana ulaşan bir okurum, hafta içi bir ev alacağını ancak evin belirli bölümlerinde çatlaklar olduğunu söyledi. Attığı ilk iki fotoğraf duvarlarda meydana gelen birtakım çatlaklardan ibaretti. Duvardaki çatlaklar farklı odalarda ancak aynı yönlüydü. Dairenin zemin katta olması ve temelin sürekli temel olması, birtakım konularda şüphe doğuruyordu ancak kesin bir şeyler söylemek için yeterli delil yoktu.

Ancak üçüncü ve son fotoğraf, kafamdaki soruların şekillenmesini sağladı. Çünkü çatlak kirişteydi ve eğilme çatlağı gibi, kirişin dar kenarına paraleldi. Ancak eğilme çatlağından farklı olarak, kirişin orta bölgesine değil, mesnet bölgesine (kolona) yakındı. 

Okuruma, öncelikle durumdan kesin olarak emin olmak için, kirişin üzerindeki sıvayı kazıyarak kaldırmasın gerektiğini söyledim. Çünkü tüm şüphelerime rağmen bu çatlaklar, sadece sıva çatlağı da olabilirdi ve sıvayı kaldırdığımızda çatlağın tam olarak nerede olduğunu tespit etmiş olacaktık.

Okuruma, "müteahhitin bu durumdan hoşlanmayacağını ancak, şüpheli durumu tamamen ortadan kaldırana kadar, birkaç günlüğüne de olsa tapu işlemlerini ertelemesi gerektiğini" söyledim ve konu ile ilgili birtakım bilgiler verdim. Siz de karşılaştığınız problemler için sık sorulan sorular sayfasını ziyaret edebilir veya sayfanın en altındaki yorum bölümünden bana danışabilirsiniz.

Sizlerden Gelenler - Evimde Çatlaklar Var, Ne Yapmalıyım?

2020 yılının Ocak ayı itibariyle deprem fırtınası yaşanması ve özellikle de Elazığ depremi sonrası, insanlar evlerine, duvarlarına daha bir dikkatle bakmaya başladılar. Daha önce farkedilememiş olan çatlaklar, art arda yaşanan depremlerden sonra hane halkının dikkatini çekmeye başladı. Ve özellikle Elazığ depreminden sonra sizlerden pek çok mail aldım. Bunların bir kısmını yayınlamayı uygun gördüm. Bu arada, bu yazının da ilginizi çekeceğini düşünüyorum: Deprem nedir? Neden İstanbul Depremi bekliyoruz?

Bana gönderilen sorularda ve fotoğraflarda genellikle tehlike arz etmeyen durumlar olsa da, acilen tahliye edilmesi gereken yapılara da şahit oldum. Özellikle Elazığ depreminden sonra ağır hasar alan bir yığma bina için olumlu şeyler düşünebilmek mümkün değildi. Acilen ilgili belediyeye veya Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlüğü'ne kontrol için talepte bulunulması gerekiyordu. Binanızın sağlam olup olmadığı nasıl anlaşılır diye merak ediyorsanız, yine sayfanın en altındaki yorum bölümünden bana danışabilirsiniz.

Bana sorulan sorularda genellikle sıva çatlağına rast geldim ancak kolonlarda ve kirişlerde meydana gelen sıva çatlaklarını ne olursa olsun, sıvayı kazımak suretiyle kontrol etmek gerek. Yani çatlağın betonarme yapıdan kaynaklanıp kaynaklanmadığı veya sıvadan kaynaklanıp kaynaklanmadığı mutlak suretle tespit edilmeli.

Ayrıca dikkatimi çeken bir başka husus ise, sıva çatlağı veya tuğla duvar çatlağı yaşayan daire sahiplerinin büyük bir kısmının zemin katta yaşıyor olmasıydı. Zannediyorum ki, müteahhit firmalar subasman perdesini binayı dıştan dışa çevreleyecek şekilde koyuyorlar ancak, zemin kattaki tuğla duvarların izdüşümü olan bölgelere yükseltme perdesi koymaktan kaçınıyorlar ve doğrudan doğruya iç bölgeye dolgu yapıp üzerine hasır çelikli beton atıyorlar. Dolgudaki en ufak oturmada da, altı boşa çıkan tuğla duvar ve üzerindeki sıva çatlamaya başlıyor. Müteahhit firma seçerken dikkat edilmesi gereken 5 maddeyi şimdi okuyun.