Mimarlar İçin; Klasik Kirişli Sistemli (Plak Döşeme) Proje Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• En küçük kolon boyutu TBDY 2018 ile birlikte 30cm x 30cm olarak belirlenmiştir.
• Önerilen en küçük kolon boyutu ise 30cm x 60cm'dir.
• Peki kaç katlı binada kaçlık kolon kullanmak uygun olur? Detaylı cevap için sizi böyle alalım: Zeki Aydın hipotezi ile kolonların ön boyutlandırılması

Üstte verdiğim linkte bu hesabı detaylarıyla anlattım ancak; fotoğraflardaki hesaplarda da gördüğünüz üzere mühendisler boyutları hesaptakinden bir tık daha büyük seçmeye çalışıyor. Peki bunun nedeni ne? Bunun nedeni inşaatlarda yapılan hatalar. Bu konuyla ilgili olarak bu sayfaya mutlaka göz atmalısınız: İnşaatlarda yapılan inanılmaz hatalar

Betonarme perdeler

Betonarme perdeler, yapıların sigortalarıdır. Yani depreme karşı koyan pehlivanlar: betonarme pedelerdir. Ancak perdeler doğru kullanılırsa etkili olurlar. Doğru kullanmak ne demek? Bunu yazının ilerleyen bölümlerinde anlatacağım.
Betonarme perdelerin sınır değerleri üstteki fotoğraftaki gibidir. Uzunluğu eninin en az altı (6) katı olmalıdır. En küçük perde boyutu ise 25cm x 150cm'dir. Projeye perde eklemek müteahhit firmalara hep "maliyet" gibi gelir. Oysa binaya 4 adet 35cmx210cm'lik perde eklemek toplam maliyeti sadece %1 artırır. Oysa sağladığı yarar %100'den az değildir.

Perdeler binada simetrik bir şekilde konumlandırılmalıdır. Çünkü binada iki adet noktanın bulunduğunu kabul ederiz. Bunlardan biri binanın ağırlık merkezi ve bir diğeri de rijitlik merkezidir. Deprem, binaya ağırlık merkezinden etki eder. Rijitlik merkezinden ise bina depreme cevap verir. Dolayısıyla ikisinin üst üste çakışması oldukça önemlidir.
Eğer bu iki nokta çakışmazsa, binada burulma kuvvetleri oluşur. Bu durum bina için olduça olumsuz bir durumdur. (Fotoğrafların kaynakları: Prof. Dr. Ahmet Topçu)

Kirişler

Gelelim kirişlere. Kirişlerin en küçük boyutları 25cmx30cm. Ancak bunda dikkat edilmesi gereken bir 3d kuralı var. Yani kirişin derinliği kirişe bağlı döşemenin kalınlığının en az 3 katı olmalı. Peki klasik kirişli (plak döşeme) sistemlerde kirişlerle kaç metrelik açıklıkları geçebiliriz? 

Betonarme esas olarak kompozit bir yapı. Yani betonun yetersiz kaldığı durumlarda demir donatı ile eksikliğimizi giderebiliriz. Ancak standart konut yapılarında ne mimar ne mühendis 6-7 metrelik açıklığın daha fazlasını geçmeyi tercih etmeyecektir. Çünkü standart konut yapılarında bu açıklığı geçmeye ihtiyaç yok. Peki geçilemez mi? Geçilebilir. Eğer uygun bir tasarım yapılıp tüm etkiler göz önüne alınırsa 6-7 metreden daha fazla açıklıklı kirişler inşa etmek de mümkün. Ama dediğim gibi. Standart konut yapılarının %99'unda 6-7 metreden daha fazla açıklık yapmanıza ihtiyacınız olmayacak.

Kirişlerde süreklilik kavramı

Üstteki fotoğrafta bir yapının X yönünde kirişlerin sürekliliği açısından incelenmesi durumunu görüyorsunuz. İncelemede görüldüğü üzere X yönünde kirişlerin çoğu süreksiz. Sadece cephedeki çerçeve kirişleri sürekli. Kirişilerin bu kadar süreksiz olması durumu, kesinlikle istenmeyen bir durum.,

Saplama kirişler yapıda istenmeyen durumlardandır. Kirişin her iki ucunda da kolon olması istenir. Ancak kirişin bir ucunda veya iki ucunda başka bir kiriş olması durumu, yük iletimini uzatan, zorlaştıran bir durum olur.

Döşemelerin yüklerini bir an önce kirişlere, kirişlerin en kısa yoldan kolonlara ve kolonların da en kısa yoldan yükleri temele iletmesi istenir. Ancak saplama kirişler bu mantığı bozan durumlardır. Kirişlerdeki yükün bir başka kirişe, oradan kolona aktarılması iyi değildir.

Üstteki sağdaki fotoğraflarda saplama kiriş içinde başka saplamalar görüyorsunuz. Inception filmindeki rüya içinde rüya görme durumu gibi tıpkı...
Gelelim üstteki fotoğrafa. Üstteki fotoğraf marmara depreminde hasar alan bir yapının kalıp planı. Sizce bu binada ne eksik? Ne yapılabilirdi? Bu binayı tasarlayan mühendis, binanın hasar aldığını da göz önünde bulundurarak; şu an yeniden tasarlasa nasıl bir tasarım yapardı? Yorumlarınızı sayfanın en alt kısmında bekliyor olacağım. Ancak aşağıdaki fotoğrafla da ufak bir kopya bırakmak istedim.

Neden mühendisler kirişleri kolonların ortasına bodoslama saplıyor?

Gelelim mimarların çok şikayetçi olduğu bir konuya. Mühendisler neden kirişleri kolonların ortasına bodoslama saplıyor da kolonun yanağından bağlantı vermiyor? Bu konuda mühendislerin elini kolunu bağlayan durum kuşatılmış / kuşatılmamış kolon hesapları. 

Basit bir anlatımla; güvenlik değerini sağlayamadığımızda formüldeki üç değişkeni kullanarak bu güvenlik faktörünü aşmaya çalışırız. Bunlar;

Depremin büyüklüğü ve depremin şiddeti kavramları sıklıkla karıştırılan kavramlar. Hatta pek çok TV ve gazetede de yanlış kullanıldığına şahit oluyoruz. Üstte ülkemizin en köklü haber ajansı olan Anadolu Ajansı'nın büyük ve şiddet kavramlarını nasıl karıştırıp hatalı bir kullanım örneği gösterdiğini görüyoruz.
Doğru kullanım; "5.3 büyüklüğünde deprem oldu" olmalıydı. Ancak ajans sehven "5.3 şiddetinde deprem oldu" olarak kullanmış. Zaten dediğim gibi, pek çok zaman bu kullanımlar hatalı oluyor.

Üstteki fotoğrafta memleketim olan Kütahya'da yaşanan 1970 Gediz depremini kırmızı ile kutucuk içerisine aldım. Gediz depremi oldukça yıkıcı bir depremdi ve ülkemizde yaşanan en büyük ve en şiddetli 10 deprem arasında olduğunu söyleyebiliriz. Bu depremden sonra Gediz ikiye ayrılıyor ve depremden etkilenen bölge Eski Gediz ismini alırken, yeni yapılaşmalar Yeni Gediz bölgesinde gerçekleşiyor.


Mimari ve statik projenin uyumu adlı bu bölümü videodan izlemeniz gerekir.