Soğuk Derz Nedir? Soğuk Derz Oluştuysa Ne Yapılmalı?
bu makalemde "soğuk derz nedir?", "soğuk derz oluştuysa bunun çözümü nedir?" gibi soruların cevaplarını kaleme alacağım. Soğuk derz; şantiyelerde g...
Soğuk Derz Nedir?
Soğuk derz, betonun birbirine karışmasını ve yapışmasını engelleyecek kadar uzun süreli bir yerleştirme gecikmesinden kaynaklanan; eski beton ile yeni betonun birleşemediği bir süreksizlik düzlemidir. Bu durum, ilk beton döküldükten çok uzun bir süre sonra ikinci beton döküldüğünde meydana gelir.
Yani ilk beton dökülür, prizini alır, ardından ikinci kademe dökülür. Bu durumda kademeler arasında bir süreksizlik düzlemi oluşur. Bu düzleme soğuk derz ismini veririz.
Tabii soğuk derz bütün inşaatlarda karşımıza çıkan bir durum. Düşünün ki ilk katın betonunu attınız. 15 gün sonra da ikinci katın betonunu atacaksınız. İşte ilk katın döşemesi ile ikinci katın kolonlarının başlangıç noktası arasında soğuk derz oluşturdunuz bile!
"E ne yapalım Emirhan Bey, 5 katlı binayı tek beton dökümünde dökme şansımız yok ya!?" Doğru, haklısınız. Bu nedenle soğuk derzden kaçma şansımız yok. Ancak koşulları iyileştirebiliriz. Bu konuya birazdan değineceğim. Ancak öncelikle, kat aralarında zorunlu bıraktığımız soğuk derzlerden değil de, diğer koşullardan dolayı meydana gelen soğuk derzlerden bahsetmek istiyorum.
Soğuk Derz Neden Oluşur?
Soğuk derzlerin oluşmasına neden olan pek çok durum bulunur. Kısaca bunlara değinelim.
Kolonlarla Döşeme ve Kirişlerin Betonlarının Ayrı Zamanlarda Dökülmesi
"Soğuk derz neden oluşur" sorusuna kafaları en çok karıştıran soru ile başlamak istiyorum. Biliyorsunuz, bazı şantiyelerde kolonlarla kirişler ve döşemeler tek bir seferde dökülürken, bazılarında ise öncelikle düşey taşıyıcı elemanlar, yani kolonlar ve perdeler dökülüyor. Ardından döşeme kalıbı kuruluyor ve kirişlerle birlikte döşeme betonu dökülüyor.
Haliyle kolonlarla kirişlerin arasında bir soğuk derz oluşuyor. Kolonlarla kirişlerin ve döşemenin betonunun birlikte atılması veya ayrı ayrı atılması konusunu şu makalede detaylıca ele almıştık: Kolonlarla kirişlerin ve döşemenin betonu birlikte mi dökülmeli?
Dolayısıyla kolonların; döşemeden ve kirişlerden ayrı dökülmesi de soğuk derz oluşturur.
Mikser Geç Kaldı!
Evet, şantiye şeflerinden duymaktan yorulduğum bir cümle. Oluşan soğuk derzlerin çok büyük bir kısmında mikserlerin geç kalması var. Trafik koşulları, beton santralinin yoğunluğu, santralin aynı anda birkaç şantiyeye söz vermesi ya da beton programında meydana gelen aksamalar nedeniyle santralin yeterli sayıda mikseri sizin şantiyenize yönlendirememesi; soğuk derz oluşumuna neden olur.
Siz ilk mikseri döküp bitirdikten sonra, döktüğünüz bölüm priz almadan diğer mikserin betonunu dökmek istersiniz doğal olarak. Ancak belirttiğim beklenmeyen koşullar, sizin sorun yaşamanıza neden olabilir.
Bilirsiniz böyle durumlarda da hep şantiye şefi suçlu ilan edilir. Halbuki beton programını ne kadar iyi yaparsanız yapın, santralin yoğunluğu, yolda meydana gelen bir trafik kazası veya siyasi bir makam için yolların kesilmesi nedeniyle mikserlerin şantiyeye ulaşmakta güçlük çekmesi hep beklenmeyen koşullardır.
Metraj Problemi
Soğuk derz oluşmasına sebep olabilecek bir başka faktör de metraj problemidir. Yani örneğin 64 m³ beton ihtiyacınız varsa ve siz 60 m³ ile biteceğini öngördüyseniz, betonunuzun yetmeyeceği aşikar. Öyleyse son mikser bitmeden metraj hatanızı fark edip telafi etmelisiniz. Aksi halde santralden dolum ve sahaya ulaşma süresi boyunca beklersiniz ve bu durum soğuk derz kusuru oluşmasına sebep olabilir.
Ustalar Acıktı
Gelelim bir başka soğuk derz nedenine. Betonun ortasında ustalar acıkabilir ve tam o sırada yemek şirketi yemekleri getirmiş olabilir. E ustalar da tabii ki yemek yemek isteyecektir. Bu aşamada planlama iyi yapılmazsa ve beton bekletilirse yine soğuk derz oluşabilir.
Kalıp Açtı
Hepimizin başına en az bir kere gelmiştir. Hiç beklemediğiniz bir anda kalıp açar ve orayı toparlamak için vakit kaybedersiniz. İşte bu durum da soğuk derz oluşumuna neden olabilir.
Diğer Sebepler
Bir de tabii hiç akla gelmeyen diğer sebepler bu kusurun oluşmasına neden olabilir. Betona yabancı madde girmesi, segregasyon, beton dizaynından kaynaklanan sebepler yine soğuk derz oluşmasına neden olabilir.
Soğuk Derzi Nasıl Önleriz?
Soğuk derz pek çok farklı sebepten kaynaklanabildiği için tabii ki tüm bu nedenlerle karşı önlemler almak gerekiyor. Örneğin, kolonlarla kirişleri ve döşemeyi ayrı ayrı dökmek yerine birlikte dökmeyi tercih ederseniz, buradaki bir soğuk derzin önüne geçmiş olacaksınız.
Beton siparişi ve beton dökümü konusunda iyi planlama yapmak ve beton metrajı konusunda hem iyi hesap yapmak hem de bu konudaki tecrübelerinizden yararlanmak; yine soğuk derzi önlemenizi sağlayacaktır.
Örneğin sahada bulunan vibratörün bozulması nedeniyle iş durdurulabilir ve vibratör tamir edilene kadar geçen sürede soğuk derz oluşabilir. Ya da kalıp açabilir ve bir süre beton dökümüne ara verilmek zorunda kalınabilir. Kalıp kontrollerini iyice yapmak, sahadaki malzeme ve ekipmanın bakımlarını betondan önce yapmak, gerekirse yedekli malzeme ile çalışmak sizi soğuk derz oluşumundan koruyacaktır.
Yine bir başka örnek vermek gerekirse, betonun dizaynını çok iyi ayarlamak gerekir. Beton santralinin şantiyeye olan uzaklığı, yolda geçireceği mesafe, havanın sıcaklığı gibi faktörler göz önünde bulundurularak priz geciktiriciler betonun dizaynına ilave edilebilir.
Soğuk Derzden Kaçamıyorsak Ne Yapmalıyız?
Tüm bu önlemleri aldık ancak yine de soğuk derz oluşumundan kaçamayacağımız durumlar olabilir. Bu durumlarda da bilinçli bir şekilde hareket edip, betonlar arası tutunmayı artıracak önlemler almalıyız. Örneğin ilk dökülen betonu pürüzlendirmek, çelik donatı takviyesi yapmak ve kimyasal ürünler kullanmak, ilk akla gelen seçeneklerden olacaktır.
Beton Nasıl Pürüzlendirilir?
TS500'e göre yüzeydeki pürüz yarım santimden fazla ise monolitik dökümden sonraki en iyi etkiyi alabiliyoruz. Bu nedenle yüzeyi en az 5 mm pürüzlendirmek gerekiyor. Chipping dediğimiz betonu pürüzlendirme işleminde su jeti ile veya kırıcı ile mevcut yüzeyi pürüzlendirmek mümkün.
Ne Kadar Demir İlave Etmek Gerek?
Bu konuda TS500'ün çok açık talimatları var. Şuradaki yazıda çok detaylı açıkladığım için burada tekrardan bu konuya değinmeyeceğim: https://www.emirhanaydin.com.tr/2022/11/kolonlarla-kiris-ve-doseme-betonu.html
Kimyasal Ürünler
Bazı yapı kimyasalı markalarında soğuk derzlere yönelik ürünler var. Bunlar markalara göre kullanım talimatlarına uygun olarak kullanıldığında etkili olabiliyorlar.
Görüşmeye katılın