Radye Temel Nedir? Dezavantajlari Nelerdir?
Radye temel ya da halk arasında bilinen diğer isimleriyle radya temel, radyal temel, radyal sistem temel; binadan gelen yükü, plak şeklindeki geniş...
Radye Temel Ne Demek?
Radye temel ya da halk arasında bilinen diğer isimleriyle radya temel, radyal temel, radyal sistem temel; binadan gelen yükü, plak şeklindeki geniş alanıyla zemine güvenli bir şekilde ileten bir temel türüdür.
Pek çok mühendisin ilk tercihi olan radye temel, günümüzde hemen hemen bütün konut projelerinde tercih edilir. Bu yazımda, konuya farklı bir pencereden bakıp radye temelin dezavantajlarına değineceğim.
Yazıyı okumak yerine üstteki videoyu da izleyebilirsiniz.Konuya ufak bir soru cevap ile başlamak istiyorum. Sizce neden daha küçük temel yapıları yerine, geniş bir alana yayılan radye temeli daha çok tercih ediyorlar? Bunu "karda yürüyen insan" örneğiyle açıklayabilirim. İki kişi düşünün, birinin ayağında günlük spor ayakkabıları var, diğerinin ayağında ise kayakçıların kullandığı kayak ayakkabıları var. Biri karlı zeminde ilerlerken her adımında batıyor ancak diğeri batamadan ilerleyebiliyor. İşte radye temelin temel mantığı tam olarak bu!
Yani eğer temel yapısı radye temel yerine sürekli temel veya tekil temel olsaydı, temel alanı bu kadar büyük olmayacağından zemindeki gerilmeler de çok daha yüksek olacaktı.
Örneğin aynı yapı yükü için sürekli temel tasarladığımızı düşünelim. Sürekli temel deyince kafanız karışmasın, mütemadi temel ile sürekli temel aynı anlama gelirler. 1000 tonluk yükü bu defa 100 m² alana sahip temel yapısı taşıyacak. Bu durumda temeldeki gerilmeler 4 birim yerine 10 birime yükseldi!
Gördüğünüz gibi radye temelin avantajı oldukça yüksek. Öyleyse gelelim diğer avantajlarına.
Radye Temelin Avantajları
Düzgün Yayılı Yük
Radye temelin en önemli avantajı, üst yapıdan gelen yükleri zemine düzgün bir şekilde yaymasıdır. Bu da zeminde oluşacak farklı oturmalar ve oturmalardan kaynaklı oturma çatlakları için oldukça etkili bir önlemdir.
Zemin Gerilmeleri
Radye temel, geniş yüzey alanı ile zeminde oluşacak gerilmeleri en aza indirir. Bu nedenle kötü zeminlerde kullanılmaya elverişli bir temel tipidir.
Uygulama Kolaylığı
Radye temel, sürekli temele ve tekil temele göre kalıp işçiliğini azaltır. Bu nedenle uygulama kolaylığı sağlar. İşçilik konusunda maliyeti düşürür. Üstelik de projeye hız kazandırır.
Depreme Dayanıklılık
Deprem anında iyi bir davranış sergileyen radye temeller, deprem anında oluşacak ilave gerilmelere de diğer temel türlerine göre daha iyi davranış sergiler.
Su Yalıtımı
Özellikle su yalıtımı konusunda büyük kolaylık sağlayan radye temeller, hem yapısal yalıtım için hem de yüzeysel yalıtım için en iyi seçenektir. Yüzeysel yalıtım düşünüldüğünde, bütün bir yapısı olduğundan yüzeyin tamamen bohçalanması mümkündür. Yapısal yalıtım düşünüldüğünde ise zemin ile yapı arasındaki her bir alanı kapattığı için oldukça uygun bir temel tipi olacaktır.
Estetik Görünüm
Evet evet kabul ediyorum! "Nasıl olsa toprak altında kalacak, estetiğin ne önemi var?" dediğinizi duyar gibiyim. Ancak benim gibi biraz "takıntılı" biriyseniz estetik görünümü de önemli bir hale gelebiliyor. Bu nedenle radye temellerin; sürekli temellere ve tekil temellere göre estetik bir görünümü olduğunu söylemeden geçmemek gerekiyor.
Zemin İyileştirme İçin Birebir!
Raporlar zemin iyileştirmesi yapmanızın kaçınılmaz olduğunu mu söylüyor? Öyleyse yine bir başka radye temel avantajı ile tanıştırayım sizi. Zeminde inşa edeceğiniz kazıklarla mükemmel bir uyum içinde çalışan radye temeller, yüzeyin tamamına oturduğu için kazıklara da yükü homojen bir şekilde iletirler.
Farklı Projelere Uyum Sağlar
Radye temeller, pek çok farklı tipteki proje için uygulanmaya uygundur. Tek katlı müstakil evden fabrika yapılarına, 5 katlı apartmanlardan yüksek katlı gökdelenlere kadar radye temel kullanılabilir. Peki radye temel nasıl yapılır? Bu sorunun cevabı için sizi böyle alalım: https://www.emirhanaydin.com.tr/2023/10/radye-temel-nasil-yapilir.html
Radye Temelin Dezavantajları Nelerdir?
Avantajlarından söz ettiğim radye temelin bir de dezavantajlarına bakalım. Tabii ki her güzelin bir kusuru var. Radye temelin de kusurlarının başında "maliyet" faktörü geldiğini söylemeliyim. Öyleyse hiç vakit kaybetmeden radye temelin dezavantajlarına bir göz atalım.
Maliyet
Sanırım radye temelin en önemli dezavantajı maliyet konusunda sürekli temele ve tekil temele göre yüksek kalıyor olması. Hem radye temelin kalınlığı, hem de alanın tamamen demirle ve betonla dolduruluyor olması maliyeti etkileyen en önemli faktörlerden. Tabii sırf bu nedenle, tek katlı ancak geniş açıklıklı fabrika yapılarında radye temel yerine sürekli temel tercih edildiği de oluyor.
Sürdürülebilir İnşaat
Radye temelde, temel alanının tamamına beton atılması; hem beton sarfiyatını artıracağından hem de karbon salınımına neden olacağından çevresel etkiler daha yüksektir. Bu nedenle sürekli temele göre çevreci bir temel türü değildir. Sürdürülebilir inşaat, 2023 yılı İnşaat Sektörü Trendleri arasında yer alan bir kavram.
Radye Temel Sihirli Bir Değnek Değildir
Tabii radye temeli bu kadar övdükten sonra (karanlık beton lobisi bana bunun için ödeme yapıyor) radye temelin; bütün sorunları çözen sihirli bir değnek olduğunu düşünmemek gerek. Radye temel tasarlanmasına rağmen aşılamayan kuvvetler olabilir. Bu nedenle tek başına radye temel yeterli olmayabilir; zemin iyileştirme uygulamaları veya kazıklı temel sistemlerinin tasarlanması gerekebilir. Bu nedenle unutmamak gerek; radye temel sihirli bir değnek değildir.
Yalıtım Maliyetini Artırır
Beton prizini aldıktan sonra ve kürleme süresi tamamlandıktan sonra betonun sudan korunması elzem, biliyorsunuz. Bu nedenle betonarme elemanlara su yalıtımı yaparız. Radye temellerde; sürekli temellere göre ve tekil temellere göre daha geniş betonarme alanlar olduğu için, bu iki temel sistemine göre daha fazla yalıtım malzemesi harcanır.
Üstelik bunu sadece yüzeysel yalıtım için düşünmemelisiniz. Yapısal yalıtımda da; radye temelde daha fazla beton olduğu için, su geçirimsizlik katkısı gibi malzemeler daha çok sarf edilecektir.
Düzlemsellik Sorunu
Ülkemizde değil ama diğer ülkelerde sürekli temel veya tekil temel inşa edilirken sadece betonarme elemanların geleceği alanlar kazılır ve toprak dolgu ile doldurulacak alanlarda kazı işlemi yapılmaz. Ancak radye temel inşa edileceği zaman, alanın tamamının düz bir hale getirilmesi ve kazı işlemi esnasında nivo ile sürekli olarak kot ölçümleri yapılarak düz bir satıh elde edilmesi gerekir.
Ülkemizde ise genellikle; sürekli temel yapılacak alanın tamamında hafriyat kazısı yapılarak zeminde düz bir satıh elde ediliyor. Sizin şehrinizde de bu şekilde mi? Lütfen yorumlarda şehrinizdeki yaygın uygulamayı belirtin ve bu içeriğe katkı sağlayın.
Kirişli Radye Temel, Ters Kirişli Radye Temel Gibi Radye Türlerinde Uygulama Zorluğu
Tabii radye temel deyince aslında pek çok radye temel çeşidinin olduğunu da unutmamak gerek. Kirişli radye temel, ters kirişli radye temel gibi pek çok seçenek var. Ve bunlarda da işçilik standartlarının yüksek olması gerekiyor. Bu nedenle bu radye temel tiplerinin yapımında uygulama zorluğu mevcut.
En Sağlam Temel Hangisi
Bu yazımda radye temeli yeri geldi övdüm, yeri geldi yerdim. Peki depreme karşı en sağlam temel hangisi? Sürekli temel mi, radye temel mi yoksa tekil temel mi? Esas olarak teorik bir cevap vermem gerekirse, "hesabı yapılırsa hepsi güvenlidir" demem gerekiyor. Ancak birbirimizi kandırmayalım. Tüm açılardan değerlendirildiğinde ve seçeneklerimiz bu üçü ile sınırlı olduğunda radye temelin açık ara farkla önde olduğunu söylememiz gerek.
Tabii ki zemin değerlerine, zemin sınıfına göre radye temel daha da geliştirilebilir. Zemin iyileştirme uygulamaları veya kazıklı temel gibi uygulamalara ihtiyaç olabilir. Ancak ülkemizin büyük çoğunluğunu oluşturan 6-7 katlı apartman tipleri için radye temelin en mantıklı seçenek olduğunu söylemek gerekiyor.
Radye Temel Çeşitleri
Radye temel, tasarım tipine göre farklı stillerde olabilir. Bunlar; klasik düz radye temel, alttan kirişli radye temel, üstten kirişli radye temel, mantar şeklinde radye temel ve ters kemer şeklinde radye temeldir. Mantar şeklinde radye temel ve ters kemer şeklinde radye temel hiç kullanılmadığı için kısaca kirişli radye temele değineceğim.
Kirişli Radye Temel
Kirişli radye temel, sürekli temel ile radye temelin birleştirilmiş halidir. Yani betonarme, taban alanının tamamına yayılır ancak klasik düz radye temele göre çok daha ince bir tabaka halindedir. Kalınlaştırılmış bölümler, kirişler sayesinde inşa edilirler. Kirişlerin plak seviyesinden altta veya üstte olması da kirişli radye temelin adlandırılmasını sağlar. Piyasada yaygın olan kirişli radye temel türü, üstten kirişli radye temellerdir.
 |
| Fotoğrafın kaynağı: Sanal Şantiye |
Görüşmeye katılın