Yapım İşi ve E-İhale Yönetmeliklerinde Değişiklik Yapıldı

Resmi gazetede an itibariyle birçok ihale uygulama yönetmeliği değişirken bunlarına arasında en çok göze çarpan bölüm aşırı düşük sınır değerleriyle ilgili bölüm oldu. Yayımlanan resmi gazeteye göre aşırı düşük tekliflerin tespit edilmesi ve değerlendirilmesi hususunda ihale ilanında belirtmek koşuluyla bazı durumlar söz konusu olabilecek.

İhale komisyonu teklifleri değerlendirirken; teklifin ekonomik olması, özgün olması ve teklif sahibinin işle ilgili ekstra avantajının olması gibi durumları gözetecek. Bu durumları ve sahip olduğu avantajları yazılı olarak ihale komisyonuna ileten istekli, açıklamaları yeterli görünürse işi uhdesine alabilecek.

Hatırlayacağınız gibi yapım işi ihalelerinde eşik değer 2021 yılı için 81.614.303 TL'ydi. Resmi gazetede yayımlanan ilana göre ihale bedeli eşik değerin 1/3'üne eşitse (Yaklaşık 27.204.767,70 TL) veya yüksekse; bu durumda aşırı düşük tekliflerin komisyon tarafından incelenmesi mecburi. (Bu yazı da ilginizi çekebilir: Bir binanın inşaat maliyeti)

Eğer ihale bedeli eşit değerin 1/3'ünden daha düşükse (Yaklaşık 27.204.767,70 TL) bu durumda aşırı düşük teklifler için açıklama istemek veya istememek ihale komisyonunun tercihine bırakılıyor. Yani kurum, aşırı düşük teklifleri direkt olarak reddedecekse bunu ihale ilanında belirtmek koşuluyla yapabilir. 

Resmi gazeteye doğrudan buradan da ulaşabilirsiniz: 30 Kasım 2021 tarihli Resmi Gazete

İhaleye istekli olan firmalar arasında fiyat dengesizlikleri olabiliyor. On katılımcı olan bir ihalede dokuz firma "150 TL karşılığında bu işi yaparım" derken bir firma hatalı maliyet hesaplayıp "Ben bu işi 60 TL'ye yaparım" diyebiliyor. Tabi rakamları örnek olsun diye kullandım ama ana mantık bu. İşte tam bu aşamada devlet, hatalı hesap yapan müteahhit firma zarar etmesin diye "aşırı düşük teklif sınırı" belirliyor.

Bu sayede ihale için istekli olan firmaların teklif ortalamaları 150 TL iken, örneğin 130 TL'nin altında teklif veren firmalar aşırı düşük sınırının altında teklif vermiş oluyorlar. Bu durumda da ihale kurumu, teklifle ilgili açıklama isteyebiliyor veya doğrudan reddedebiliyor.

Aşırı düşük teklif sınırını hesaplamak için sizi böyle alalım: EKAP Aşırı düşük teklif hesaplama

Yukarıdaki görselde örnek bir aşırı düşük teklif sınır değeri hesabı görüyorsunuz. Gördüğünüz gibi kurum tarafından tespit edilen yaklaşık maliyet 14.000.000 TL iken; ilk altı teklif 11.000.000 TL ile 13.500.000 TL arasındadır. Yani teklifler mantık olarak birbirine yakındır. Ancak yedinci teklif veren firma 4.700.000 TL gibi diğer tekliflere nazaran komik bir rakam teklif etmiştir.

İşte böyle bir durumda aşırı düşük teklif sınır değer hesabı herkesin iyiliğini düşünür. O firmanın o fiyata işi alarak milyonlarca lira zarar etmesine engel olur. 

Halkımızın müteahhitlere karşı negatif baktığını ve içten içe "müteahhit değil mi, zarar etsin oh" dediğini biliyorum ancak durum pek öyle değil. Müteahhit firma işi zararlı aldığında, alışveriş yaptığı esnafa borcunu ödeyemiyor, işi yarım bırakıyor ve kamu zararı oluşuyor. Ayrıca zararını azaltmak için işi kalitesiz, niteliksiz ilerletiyor ve yine dolaylı olarak kamu zararı oluşuyor.

Yani özetle müteahhit firmanın zarar etmesi yine devlete ve esnafa yansıyor. Bu nedenlerden dolayı her ihalede aşırı düşük teklif sınır değeri tespit edilmeli ve bu değerin altında kalan firmalardan kanuna uygun olacak şekilde ya açıklama istenmeli ya da bu teklifler doğrudan reddedilmeli.

Ne yazık ki bazı belediyelerimiz işleri ucuza mal etmek için aşırı düşük teklif sınır değerini kullanmıyor ve en ekonomik fiyatı veren firmalara işi veriyor. İşler çok çok düşük fiyatlara veriliyor ve kötü işler ortaya çıkıyor. 

Böyle olunca nitelikli firmalar, "nasıl olsa iş bize kalmaz" düşüncesiyle aşırı düşük sınır değeri tespit etmeyen ihalelere katılmıyor bile. Bu da bir süre sonra ihalelerde katılımcıların azalmasına ve rekabetin tamamen bitmesine yol açıyor. Bu da işlerin çok daha yüksek fiyatlarla müteahhitlere verilmesine neden oluyor. Yani orta vadede yine kamu zararı oluşuyor.