Pasifik Okyanusu’nda Plastik Çöp Girdabı

Büyük Pasifik Okyanusu’nun 135 ile 155 boylamları ve 35 ile 42 kuzey enlemleri arasında yer alan bölge Büyük Pasifik Çöp Girdabı olarak adlandırılır. İnsanların veya kurumların attıkları plastik maddelerden oluşan bir çöplüktür. Pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı, Büyük Pasifik Çöp alanı olarak da bilinmektedir. 1988 yılında yazılan makale sayesinde girdabın varlığından söz edilmiştir. Fakat girdabın keşfedilmesi 1997 yılında olmuştur. Charles J.Moore’nin katıldığı yat yarışı sırasında girdap keşfedilmiştir. Plastik çöplerin büyük kısmı okyanus yüzeyinin biraz altındadır. Çıplak gözle bakanlar göremezler. Uydu görüntülerinde de çöpler fark edilmez. Girdabın büyüklüğü kesin bir ifade ile nitelendirilemez. Fakat yaklaşık olarak 80 bin ton plastik çöp olduğu tahmin edilmektedir.

2018 yılında yapılan bir hesaplamaya göre Pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı yaklaşık olarak Fransa topraklarının 3 katı kadar bir alanı kaplamaktadır. Yeni biriken plastik çöpler girdabın büyüklüğünü her geçen gün artırmaktadır. Girdabı oluşturan çöpler büyüklü küçüklü plastik çöplerdir. Bu çöplerin yüzde sekizlik bir bölümü 5 milimetreden küçüktür. Geriye kalan yüzde 92’lik yani büyük kısım büyük parçalardan meydana gelmektedir. Balıkçıların balık avlarken kaybettikleri ağlar da okyanustaki kirliliği yükseltici etki yapmaktadır.

Yapılan araştırmaya göre her yıl ortalama büyük miktarda balık ağı balıkçılar tarafından kaybedilmektedir. Kaybolan balık ağlarının büyük bir kısmı akıntılar sayesinde pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı içinde toplanmaktadır. Her yıl 1,15 ton ile 2,41 milyon ton plastik çöp çeşitli şekillerde okyanusa ulaşmaktadır. Bunların bazıları nehirlere veya denizlere atılır. Nehirler veya denizler bu plastik artıkları okyanusa ulaştırır. Plastik çöplerin yoğunluğu sudan hafiftir. Hafif olan çöpler denizin dibine çökmezler. Dibe batmayan plastik atıklar denizin veya okyanusun üzerinde uzun süreler geçirir. Geçen uzun süre içinde güneşin zararlı ışınları tarafından yıpranırlar. Küçük parçalara bölünürler.

Plastik atıkların toplandığı bölge okyanus akıntılarının en az olduğu kısımdır. Akıntı olmadığından dolayı Büyük Pasifik Çöp Girdabı’nın bulunduğu bölgeye gelen atıklar farklı yerlere dağılmazlar. Hareketsiz kalıp girdap bölgesinde birikirler. 2017 yılında dünya genelinde üretilen ve geri dönüştürülen plastikler hakkında bir araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırmalara göre 50’li yıllardan 2017’ye kadar dünya genelinde 9.1 milyar ton plastik üretilmiştir. Üretilen plastiklerin yalnızca 1/5’i geri dönüştürülmüştür. Yani %20’lik kısmı geri dönüştürüldüğü halde %80’lık kısmı atılmıştır. Yaklaşık 5,5 milyar ton atık Pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı denilen bölgede toplanmıştır. Karasal alanlara veya denize atılan plastik çöpler geri dönüştürülebilse böyle bir çöp girdabı oluşmayacaktı.

Plastik malzemelerin her türlü zararlı olduğu belirtilmektedir. Ucuz olması, kolay üretilmesi gibi nedenlerden dolayı birçok alanda plastik kullanılmaktadır. Büyük Pasifik Çöp Girdabı çevreye ve çevrede yaşayan canlılara zarar vermektedir. Pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı, deniz içinde yaşayan canlı türlerinin hayatını tehdit etmektedir. Yapılan araştırmalar canlılara ciddi zararlar verdiği doğrultusundadır.  Deniz Kaplumbağaları ve Albatros Kuşları başta olmak üzere birçok canlının sindirim sisteminde plastik atıklara rastlanmıştır. Yedikleri plastikleri hazmedemezler. Hatta Albatros Kuşları plastik çöpleri yiyecek zannederler. Yavrularına yedirirler. Yiyecek olmadığında yavrular plastik atıklardan dolayı ölür.

Okyanus suları içerisinde zamanla plastik çöpler çözülür. Çözülen zehirli maddeler balık ve denizanaları tarafından vücutlarına alınır. Yapılan araştırmalara göre okyanus canlılarından ortalama 100 milyon kadarı plastik çöpler nedeniyle hayatlarını kaybetmektedir. Birleşmiş Milletler, yaptığı Okyanus Konferansında çok önemli bir hususa dikkat çekmiştir. Buna göre 2050 yılına gelindiğinde okyanuslarda bulunan çöp atıkların sularda yaşayan canlı türlerinden daha ağır olacağıdır.

Büyük Pasifik Okyanusu’nu çöp girdabından kurtarmak için 2013 yılında Ocean Cleanup adlı organizasyon kurulmuştur. Türkçesi Okyanus Temizleme olan organizasyonun temel hedefi Pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı atıklarını temizlemektir. Ocean Cleanup organizasyonu öncelikle girdabın nasıl temizlenebileceğine dair araştırmalar geliştirir. Geliştirilen araştırmalar doğrultusunda çalışmalar yapar. Yapılan çalışmaların neticesi olumlu olanlar uygulamaya konulur. Organizasyonun merkezi Hollanda’dadır. Organizasyon Sistem 001’i geliştirerek dünya genelindeki en büyük temizliği yapmak istemektedir. Projenin ilk adımları 16 yaşındaki Hollandalı genç Boyan Slat tarafından atıldı. Ocean Cleanup organizasyonunu hedefini San Fransisko Koyu’nda gerçeğe dönüştürdü. Büyük Pasifik Çöp Girdabı’nı temizlemeye çalışan Ocean Cleanup organizasyonu benzeri olmayan ilk ve tek kurum olduğunda değerlidir.

Belli bir geliri olmadığından toplanılan bağışlar sayesinde çalışmalarını devam ettirmektedir. Büyük şirketler destek vermektedir. Büyük Pasifik’te oluşan çöp girdabını temizlemek için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Fakat bu konuda çalışmalar yapmadan önce denizlere ve okyanuslara nasıl daha az plastik atık gönderileceği konusunda araştırmalar yapılmalıdır.

Plastik kullanımı her yıl dünya genelinde artmaktadır. En son yapılan araştırmalara göre yılda 320 milyon ton plastik atık olarak dünya geneline atılmaktadır. Bu atıklar bir gün Pasifik okyanusunda plastik çöp girdabı alanında birikecektir. Pasifik Okyanusu’nda oluşan çöp girdabı sebep gösterilere bütün insanların yaşam tarzlarını değiştirmesi gerektiği anlatılmalıdır. Sadece anlatmakla kalmayarak çeşitli önlemler alınmalıdır.  

Yaşam tarzı değiştirilmediğinde plastik atıklar her geçen yıl artmaya devam edecektir. Çöplerin artması Büyük Pasifik Çöp Girdabı’nın tamamen temizlenme ihtimalini sıfırlamaktadır. Sinekleri öldürmek yerine bataklığı kurutma mantığı ile hareket edilmeli ve plastik atık oluşumunun önüne geçilmelidir. Gerekli önlemler alınmadığı müddetçe ilerleyen zaman içerisinde okyanus içindeki birçok canlının neslinin tükenmesi söz konusu olacaktır. Canlı türlerinin yok olması ekolojik dengede insan hayatını da olumsuz yönde etkileyecektir.